Πώς η χρήση οθονών επηρεάζει ορμόνες, μεταβολισμό, ύπνο και γονιμότητα – Η ειδικός εξηγεί

[wide]

Η εκτεταμένη χρήση οθονών αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύγχρονης εποχής και συνδέεται με μια σειρά φυσιολογικών και ψυχολογικών επιπτώσεων. Μεταξύ αυτών, ιδιαίτερη σημασία έχει η επίδραση που ασκεί η παρατεταμένη έκθεση στο φως των οθονών, ιδίως πριν τον ύπνο, στη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος και στη ρύθμιση των ορμονών.
Το φως που εκπέμπουν οι οθόνες (τηλεοράσεις, υπολογιστές, tablets, smartphones) περιέχει υψηλό ποσοστό μπλε φωτός (φάσμα 460-480 nm), το οποίο έχει αποδειχθεί ότι καταστέλλει την έκκριση μελατονίνης, μιας ορμόνης που παράγεται από την επίφυση και ρυθμίζει τον κιρκάδιο ρυθμό. 

Η μελατονίνη εκκρίνεται φυσιολογικά κατά τις βραδινές ώρες, σηματοδοτώντας στον οργανισμό ότι πλησιάζει η ώρα του ύπνου. Όταν, όμως, τα μάτια εκτίθενται σε έντονο μπλε φως κατά τις βραδινές ώρες, η παραγωγή μελατονίνης μειώνεται σημαντικά, οδηγώντας σε διαταραχές ύπνου, καθυστερημένη έναρξη ύπνου και μειωμένη ποιότητα ξεκούρασης.

Η χρόνια διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού επηρεάζει και άλλους ενδοκρινικούς μηχανισμούς. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ανεπάρκεια ύπνου και η απορρύθμιση του βιολογικού ρολογιού συνδέονται με μεταβολές στην έκκριση κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, η οποία παρουσιάζει φυσιολογικά ημερήσιο ρυθμό. 

Η αυξημένη χρήση οθονών το βράδυ μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης, με αποτέλεσμα χρόνιο στρες, μειωμένη ανοσολογική λειτουργία και δυσκολία στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης.

Παράλληλα, η διαταραχή του ύπνου επηρεάζει ορμόνες που σχετίζονται με την όρεξη και τον μεταβολισμό, όπως η λεπτίνη και η γκρελίνη. Η μειωμένη διάρκεια και ποιότητα ύπνου οδηγεί σε μείωση της λεπτίνης (ορμόνη κορεσμού) και αύξηση της γκρελίνης (ορμόνη πείνας), ενισχύοντας την επιθυμία για τροφές πλούσιες σε θερμίδες και οδηγώντας σε αύξηση βάρους και αντίσταση στην ινσουλίνη.

Μακροπρόθεσμα, αυτή η ορμονική ανισορροπία μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη παχυσαρκίας, μεταβολικού συνδρόμου και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Σε μεταβολικό επίπεδο, η αντίσταση στην ινσουλίνη που παρατηρείται σε άτομα με χρόνια έλλειψη ύπνου και υψηλή έκθεση σε οθόνες έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί δυσκολία στη χρήση της γλυκόζης από τα κύτταρα. Αυτό οδηγεί σε υπεργλυκαιμία και αυξημένη ανάγκη για παραγωγή ινσουλίνης, δηλαδή υπεινσουλιναιμία και μακροπρόθεσμα εξουθένωση των β κυττάρων του παγκρέατος. 

Παράλληλα, τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης διεγείρουν τη λιπόλυση και την επανασύνθεση λίπους στην κοιλιακή χώρα, ενισχύοντας την κεντρική παχυσαρκία, η οποία αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο.

Η μειωμένη μελατονίνη φαίνεται, επίσης, να έχει μεταβολικές συνέπειες πέρα από τον ύπνο. Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι η μελατονίνη συμμετέχει στη ρύθμιση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, του μεταβολισμού των λιπιδίων και της ενεργειακής ομοιόστασης. 

Η χρόνια μείωση της έκκρισής της λόγω νυχτερινής έκθεσης σε οθόνες σχετίζεται με αυξημένο οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδεις αντιδράσεις, παράγοντες που προάγουν τη μεταβολική δυσλειτουργία. Σε συνδυασμό με την καθιστική συμπεριφορά και την περιορισμένη φυσική δραστηριότητα, οι επιδράσεις αυτές συμβάλλουν σε έναν φαύλο κύκλο ορμονικής, μεταβολικής και συμπεριφορικής απορρύθμισης.

Εξίσου σημαντικές είναι οι επιπτώσεις στη σεξουαλική και αναπαραγωγική λειτουργία. Η έκθεση στο μπλε φως τη νύχτα και η διαταραχή του ύπνου επηρεάζουν την έκκριση γοναδοτροπινών (LH και FSH) από την υπόφυση, που ρυθμίζουν την παραγωγή τεστοστερόνης και οιστρογόνων. 

Σε άνδρες, έχει βρεθεί ότι η υπερβολική χρήση οθονών συνδέεται με μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης, μειωμένη libido και χαμηλότερη ποιότητα σπέρματος. Στις γυναίκες, η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στην ωορρηξία, διαταραχές εμμήνου ρύσεως και πιθανώς μειωμένη γονιμότητα. 

Επιπλέον, η αυξημένη κορτιζόλη αναστέλλει τη φυσιολογική έκκριση και δράση των γοναδοτροπινών, εντείνοντας τη δυσλειτουργία του άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης-γονάδων.

Οι επιδράσεις αυτές είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές στους εφήβους, όπου η φυσιολογική ορμονική ωρίμανση συμπίπτει με την αυξημένη χρήση συσκευών. Ο συνδυασμός μειωμένης μελατονίνης, αυξημένης κορτιζόλης και ανεπαρκούς ύπνου φαίνεται να επηρεάζει την ανάπτυξη, τη ρύθμιση της σεξουαλικής ορμής, την έναρξη της ήβης και την ισορροπία του ενδοκρινικού συστήματος συνολικά.

Από πρακτική άποψη, η πρόληψη των ενδοκρινικών, μεταβολικών και αναπαραγωγικών επιπτώσεων από τη χρήση οθονών περιλαμβάνει τον περιορισμό της έκθεσης σε φωτεινές συσκευές τουλάχιστον μία έως δύο ώρες πριν τον ύπνο, τη χρήση “night mode” ή φίλτρων μπλε φωτός, καθώς και την εξασφάλιση σταθερού ωραρίου ύπνου. 

Παράλληλα, η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική φυσική δραστηριότητα, η επαρκής έκθεση σε φυσικό φως και η αποκατάσταση του κιρκάδιου ρυθμού αποτελούν βασικά μέτρα για τη διατήρηση της ορμονικής και μεταβολικής υγείας.

Η παρατεταμένη λοιπόν χρήση οθονών δεν αποτελεί απλώς ζήτημα οφαλμικής κόπωσης ή ψυχολογικής επιβάρυνσης· επηρεάζει βαθιά το ενδοκρινικό, μεταβολικό και αναπαραγωγικό σύστημα, τροποποιώντας τη φυσιολογική ορμονική ισορροπία, τον έλεγχο της γλυκόζης, τη ρύθμιση του σωματικού βάρους και τη γονιμότητα. 

Η κατανόηση και η αντιμετώπιση αυτών των επιδράσεων είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της συνολικής υγείας και ευεξίας σε μια κοινωνία που εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την ψηφιακή τεχνολογία.


ygeiamou.gr